ThS. Nguyễn Thị Thành Minh

Khoa Nhà nước và pháp luật

Cách mạng Tháng Tám năm 1945 là mốc son chói lọi nhất trong lịch sử dân tộc Việt Nam, ghi dấu thắng lợi vĩ đại của đường lối cách mạng đúng đắn dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam, mở ra kỷ nguyên mới - kỷ nguyên độc lập dân tộc gắn liền với chủ nghĩa xã hội. Thắng lợi ấy thể hiện sinh động sức mạnh của khối đại đoàn kết toàn dân tộc và tinh thần yêu nước nồng nàn. Đồng thời, thể hiện rõ ý chí tự lực, tự cường và khát vọng làm chủ vận mệnh của nhân dân Việt Nam.

80 năm đã trôi qua, nhưng giá trị lịch sử và ý nghĩa thời đại của Cách mạng Tháng Tám vẫn còn nguyên tính thời sự, trở thành nền tảng tinh thần vững chắc cho sự nghiệp đổi mới, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc hiện nay. Đặc biệt, trong bối cảnh toàn Đảng, toàn dân, toàn quân ta đang nỗ lực thực hiện thắng lợi Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng, đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế. Việc kế thừa, phát huy những giá trị bền vững của Cách mạng Tháng Tám trở thành yêu cầu cấp thiết, có ý nghĩa chiến lược cả về lý luận và thực tiễn.

Việc nhận thức sâu sắc và vận dụng đúng đắn các giá trị của Cách mạng Tháng Tám không chỉ là trách nhiệm chung của toàn xã hội mà còn là nền tảng để nâng cao chất lượng công tác đào tạo, bồi dưỡng cán bộ, góp phần bồi đắp bản lĩnh chính trị, lý tưởng cách mạng và tinh thần cống hiến cho thế hệ cán bộ kế thừa và phát triển đất nước.

* Tầm vóc lịch sử và ý nghĩa thời đại của Cách mạng Tháng Tám năm 1945

Thắng lợi của Cách mạng Tháng Tám đã đưa dân tộc Việt Nam từ thân phận thuộc địa trở thành người làm chủ đất nước, từ thân phận nô lệ bước sang một kỷ nguyên mới - kỷ nguyên độc lập dân tộc và tiến lên chủ nghĩa xã hội. Đây là sự kiện có ý nghĩa chính trị, xã hội, pháp lý to lớn và sâu sắc nhất trong lịch sử hiện đại Việt Nam, là thắng lợi của đường lối cách mạng đúng đắn, sáng tạo, khoa học do Đảng Cộng sản Việt Nam và Chủ tịch Hồ Chí Minh lãnh đạo.

Cách mạng Tháng Tám không chỉ đánh đổ ách thống trị của thực dân Pháp gần một thế kỷ và phát xít Nhật trong thời gian ngắn, mà còn xóa bỏ chế độ quân chủ tồn tại hàng nghìn năm ở Việt Nam, lập nên nhà nước dân chủ nhân dân đầu tiên ở Đông Nam Á - một nhà nước của dân, do dân và vì dân. Chính sự kiện này đã khẳng định vị trí xứng đáng của dân tộc Việt Nam trong phong trào cách mạng thế giới, cổ vũ mạnh mẽ phong trào giải phóng dân tộc ở các nước thuộc địa.

Tầm vóc của Cách mạng Tháng Tám được thể hiện trước hết ở chỗ: đây là thắng lợi của một dân tộc nhỏ, với trình độ phát triển kinh tế thấp, lại đang trong tình thế ngàn cân treo sợi tóc, nhưng đã vùng lên làm nên cuộc cách mạng vĩ đại - không có sự can thiệp trực tiếp của bất kỳ lực lượng nước ngoài nào. Chủ tịch Hồ Chí Minh từng kêu gọi: “…toàn quốc đồng bào hãy đứng dậy đem sức ta mà giải phóng cho ta”^([1]). Đây chính là biểu hiện sinh động và đầy sức thuyết phục của ý chí tự lực, tự cường và khát vọng độc lập dân tộc - những giá trị cốt lõi xuyên suốt tiến trình cách mạng Việt Nam.

Bên cạnh đó, Cách mạng Tháng Tám cũng thể hiện tài lãnh đạo kiệt xuất của Đảng Cộng sản Việt Nam - đội tiên phong của giai cấp công nhân, đồng thời là lực lượng duy nhất có đủ bản lĩnh, trí tuệ, tầm nhìn và phương pháp cách mạng để đưa dân tộc Việt Nam từ bóng tối nô lệ vươn đến độc lập, tự do. Đó là sự lãnh đạo mang tính quyết định, thể hiện ở việc nắm bắt và xử lý đúng đắn thời cơ lịch sử, xây dựng lực lượng cách mạng rộng khắp, phát huy tinh thần đoàn kết toàn dân và tổ chức Tổng khởi nghĩa trên quy mô toàn quốc một cách mau lẹ, hiệu quả.

Về ý nghĩa thời đại, Cách mạng Tháng Tám là biểu tượng cho xu thế tiến bộ của nhân loại trong thế kỷ XX - xu thế giải phóng dân tộc, đấu tranh vì độc lập, dân chủ và tiến bộ xã hội. Thắng lợi ấy trở thành nguồn cảm hứng mạnh mẽ cho các dân tộc bị áp bức trên thế giới, đặc biệt là ở châu Á, châu Phi, đứng lên đấu tranh thoát khỏi ách thống trị của chủ nghĩa thực dân, đế quốc.

Theo Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng:“Động lực và nguồn lực phát triển quan trọng của đất nước là khơi dậy mạnh mẽ tinh thần yêu nước, ý chí tự cường dân tộc, sức mạnh đại đoàn kết toàn dân tộc và khát vọng phát triển đất nước phồn vinh, hạnh phúc”^([2]). Những nội dung này thể hiện mạch tư tưởng tiếp nối giá trị lịch sử Cách mạng Tháng Tám, khẳng định tầm quan trọng của khối đại đoàn kết dân tộc, của vai trò lãnh đạo Đảng và ý chí tự lực dân tộc trong con đường phát triển hiện nay.

* Những giá trị bền vững của Cách mạng Tháng Tám năm 1945 trong thời đại hôm nay

Thắng lợi của Cách mạng Tháng Tám không chỉ tạo bước ngoặt trong lịch sử dân tộc mà còn để lại nhiều bài học có giá trị bền vững, có thể vận dụng linh hoạt, sáng tạo vào công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc trong giai đoạn hiện nay. Những giá trị đó tiếp tục soi sáng con đường phát triển của đất nước dưới sự lãnh đạo của Đảng, nhất là trong bối cảnh thực hiện thắng lợi Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng với mục tiêu phát triển nhanh và bền vững, xây dựng nước Việt Nam phồn vinh, hạnh phúc.

1. Tinh thần yêu nước, ý chí độc lập, tự chủ và khát vọng phát triển

Cách mạng Tháng Tám khẳng định rằng không có sức mạnh nào lớn hơn lòng yêu nước của nhân dân khi được dẫn dắt bởi một lý tưởng đúng đắn. Chính tinh thần “đem sức ta mà tự giải phóng cho ta”^([3]) là biểu tượng rõ nét của ý chí độc lập, tự lực, tự cường của dân tộc Việt Nam - một giá trị cốt lõi cần được tiếp tục gìn giữ và phát huy trong công cuộc phát triển đất nước hiện nay.

Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng nhấn mạnh yêu cầu: “Khơi dậy mạnh mẽ tinh thần yêu nước, ý chí tự cường dân tộc, sức mạnh đại đoàn kết toàn dân tộc và khát vọng phát triển đất nước phồn vinh, hạnh phúc” - khẳng định vai trò của lòng yêu nước, sức mạnh đại đoàn kết dân tộc và khát vọng phát triển như kim chỉ nam cho hành động hôm nay.

2. Bài học về vai trò lãnh đạo của Đảng - nhân tố quyết định mọi thắng lợi của cách mạng Việt Nam

Một trong những thành công lớn nhất của Cách mạng Tháng Tám là minh chứng rõ nét cho vai trò lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam - tổ chức duy nhất có đủ trí tuệ, bản lĩnh và uy tín để quy tụ lực lượng, dẫn dắt dân tộc vượt qua thử thách lịch sử. Đảng đã thể hiện khả năng nhìn xa trông rộng, nhạy bén trong nhận định thời cơ, quyết đoán trong hành động và linh hoạt trong phương pháp tổ chức khởi nghĩa trên phạm vi toàn quốc.

Hiện nay, trong bối cảnh hội nhập quốc tế sâu rộng và nhiều yếu tố phức tạp, bài học về vai trò lãnh đạo của Đảng tiếp tục giữ nguyên giá trị. Việc củng cố sự thống nhất, nâng cao năng lực lãnh đạo, sức chiến đấu của Đảng - nhất là ở cấp cơ sở - là yêu cầu cấp thiết để thực hiện thắng lợi các nhiệm vụ chính trị trong tình hình mới.

3. Giá trị của khối đại đoàn kết toàn dân tộc

Cách mạng Tháng Tám thành công bởi sức mạnh của toàn dân tộc được huy động một cách đồng bộ, thống nhất. Mọi tầng lớp nhân dân, không phân biệt giai cấp, tôn giáo, dân tộc đều hướng tới một mục tiêu chung: giành độc lập dân tộc. Khối đại đoàn kết toàn dân tộc chính là nền tảng vững chắc cho mọi thắng lợi của cách mạng Việt Nam.

Ngày nay, trong công cuộc phát triển kinh tế - xã hội, phòng chống thiên tai, dịch bệnh, bảo vệ chủ quyền quốc gia…, tinh thần đại đoàn kết ấy cần tiếp tục được củng cố và phát huy. Việc xây dựng và thực hiện hiệu quả chính sách đại đoàn kết dân tộc, kết hợp giữa lợi ích cá nhân và lợi ích tập thể, là giải pháp cốt lõi nhằm ổn định chính trị - xã hội, tạo môi trường thuận lợi cho phát triển bền vững.

4. Bài học về nắm bắt thời cơ, linh hoạt trong chiến lược hành động

Thành công của Cách mạng Tháng Tám còn là biểu hiện rõ nét của sự kết hợp nhuần nhuyễn giữa chuẩn bị lâu dài với chớp thời cơ chính trị. Khi tình hình quốc tế và trong nước chuyển biến nhanh chóng, Đảng đã kịp thời phát động toàn quốc khởi nghĩa, giành chính quyền trước khi các thế lực phản động kịp củng cố lại bộ máy cai trị. Trong điều kiện hiện nay, yêu cầu đặt ra là phải nâng cao năng lực dự báo, đổi mới tư duy lãnh đạo, quản lý; có phản ứng chính sách nhanh và kịp thời trước các vấn đề kinh tế - xã hội phát sinh. Đặc biệt, đối với công tác cán bộ và giáo dục lý luận chính trị, cần vận dụng linh hoạt bài học về nắm bắt thời cơ để thích ứng nhanh với bối cảnh đổi mới nội dung, phương pháp đào tạo và yêu cầu thực tiễn đặt ra.

Cách mạng Tháng Tám năm 1945 đánh dấu bước ngoặt vĩ đại trong lịch sử dân tộc, mở ra kỷ nguyên độc lập, tự do và để lại những giá trị lịch sử - thời đại có ý nghĩa trường tồn. Những bài học sâu sắc về vai trò lãnh đạo của Đảng, sức mạnh đại đoàn kết toàn dân tộc, tinh thần tự lực, tự cường và khát vọng vươn lên vẫn còn nguyên giá trị, trở thành nền tảng tư tưởng và kim chỉ nam cho mọi thắng lợi của cách mạng Việt Nam. Trong bối cảnh đất nước đang đẩy mạnh đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số, hội nhập quốc tế sâu rộng và xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa, những giá trị ấy càng cần được kế thừa và phát huy mạnh mẽ. Đó chính là nguồn lực tinh thần to lớn, tiếp thêm ý chí và niềm tin để toàn Đảng, toàn dân, toàn quân ta hiện thực hóa khát vọng phát triển nhanh, bền vững, xây dựng một nước Việt Nam phồn vinh, hạnh phúc, sánh vai với các cường quốc năm châu./.

* Tài liệu tham khảo

- Đảng Cộng sản Việt Nam. Văn kiện Đại hội Đại biểu toàn quốc lần thứ XIII, Nxb. Chính trị quốc gia Sự thật, 2021;

^[1] Đây là lời kêu gọi của Hồ Chí Minh trong “Thư kêu gọi tổng khởi nghĩa”, Người viết ngày 18 tháng 8 năm 1945

^[2] Đảng Cộng sản Việt Nam: Văn kiện Đại hội Đại biểu toàn quốc lần thứ XIII, Sđd, t.I, tr.34

^[3] Ngay sau Đại hội Quốc dân tại Tân Trào, Tuyên Quang (ngày 16/8/1945), Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi thư kêu gọi Tổng khởi nghĩa